Mosty ( do 1945 Speck )

 Wieś położona jest przy drodze nr 113 łączącej Goleniów z Maszewem.

Początki osadnictwa w tym rejonie datowane są na 2000 lat p.n.e. co potwierdzone jest pojedynczymi znaleziskami sztyletów krzemiennych, grotów strzał i drobnych ułamków naczyń, które były charakterystyczne dla ludności epoki sznurkowej. Znaleziono również na tym terenie cmentarzysko z czasów kultury lateńskiej oraz osady ze wczesnego średniowiecza.

          fot.Mosty 1913 rok

Na bazie tej osady prawdopodobnie założono wioskę i zamek obronny ,które to wzmiankowane jest w 1302 roku. Zamek ten wraz z wioską należał do rodu von Viesen. Wioska należała do von Viesen , aż do roku 1477 ,a następnie przeszła we władanie rodu von Flemming .

Pierwszym przedstawicielem von Flemmingów był Kersten żyjący w latach 1454-84. Wywodził się on z tzw. Linii Maciejewskiej i pełnił funkcję rady księcia Bogusława X. Na przestrzeni następnych 400 lat rodzina von Flemming powiększała swoje dobra oraz rozwija wieś. We wsi w owym czasie znajdowała się karczma, kuźnia i wiatrak ,a liczba gospodarstw systematycznie się powiększała. W połowie XVIII wieku majątek zostaje sprzedany Kristianowi Mullerowi ,ale już w roku 1776 ponownie zostaje odkupiony przez von Flemming. Już trzy lata później rodzina von Flemming sprzedaje cały majątek mostecki Kurtowi von Petersdorff.

W 1783 roku po wygaśnięciu bocznej lini Flemmingów ,majątek w Mostach przekazano w lenno von Petersdorff, a rodzina von Blankscheim posiadała  zwierzchnictwo nad 6 gospodarstwami. W omym czasie w Mostach były 4 gospodarstwa chłopskie, 2 zagrodników, kuźnia, młyn i 16 budynków wolnych od podatku.

W roku 1802 całe Mosty zakupił Jan Fryderyk von Blankschein. W wieku XIX często zachodziła zmiana właścicieli Mostów. W roku 1809 właścicielem został Karol August Karbe –który w czasie swoich rządów ,założył również wieś Immenthal (Imno),ściągając tam osadników z głębi Niemiec. Od roku 1813 do roku 1814 właścicielem był Fryderyk Hiller , a od 1814 ponownie właścicielem był Karol August Karbe. W tym czasie Karbe założył folwark Piepierfelde ( dziś Przepiórki –jest tam leśniczówka).  W roku 1840 właścicielem został zięć Krabe , von Scheven.

fot.Mosty 1907 rok - z kolekcji Tho-mas

W 1850 właścicielem został Wilhelm von Flugge , a w roku 1898 majątek odziedziczył jego syn Maksymilian von Flugge. W tym czasie cały majątek liczył ponad 3000 morg , w tym ok.1900 morgów ziemi ornej , 300 morgów łąk i pastwisk oraz ok.800 morgów lasów. Na obszarze majątku było 35 domów, zabudowania folwarczne, folwark Pieperfelde. Natomiast we wsi 8 zagród chłopskich, plebania, kościół i szkoła.

Za czasów Maksymiliana von Flugge nastąpiła rozbudowa założenia dworsko -folwarcznego, która była dziełem architekta meklemburskiego Pawła Korffa. Na początku XX wieku wybudowano pałac ,a następnie dwa domy z dziedzińcem i ogrodem ,dwie stajnie, dwie obory , dwie stodoły , 3 budynki magazynowe, chlewnię, owczarnię i kuźnię. W 1925 roku majątek liczył 532 ha i nastawiony był na hodowlę owiec.

Po zakończeniu II wojny światowej do wsi napływają osadnicy z Polski. Pałac staje się własnością państwa , a cały majątek ziemski wraz z zabudowaniami przejmuje PGR. W świetnej kondycji zachował się kościół  i pałac .

Pałac wraz z zabudowaniami folwarcznymi znajduje się we wschodniej części wsi. Pierwotnie posiadał dach mansardowy ,ale w latach siedemdziesiątych XX w., dobudowano piętro i stary dach zastąpiono dachem czterospadowym.

Wnętrze pałacu rozplanowano zgodnie z ówczesnymi wymogami. Na osi wejścia usytuowany jest hol ze schodami na piętro, a za nim piętrowy salon. Za salonem znajdowała się jadalnia, uradzona tak żeby sprawiała  wrażenie średniowiecznej kaplicy, zakończonej ścianą z witrażowym trójdzielnym oknem . Po stronie zachodniej jadalni usytuowano drewnianą rzeźbioną emporę na którą prowadzą piękne bogato rzeźbione kręte drewniane schody.

      Front pałacu rok 2011 ,fot.Wojciech Janda

       Tył pałacu rok 2011 ,fot.Wojciech Janda

Obok pałacu ,po jego prawej stronie znajduje się park pałacowy. Wiele drzew z terenu parku ,zostało wyciętych ,ale mimo to zachowały się jeszcze piękne okazy dębów, buków i jesionów.  W części zachodniej parku znajduje się cmentarz rodowy byłych właścicieli majątku.

       Salon w pałacu.fot.Wojciech Janda

       Część jadalni.fot.Wojciech Janda

       Zejście do piwnicy.fot Wojciech Janda

Również kościół zachował się w dobrym stanie. Kościół wybudowano na XV wiecznych fundamentach, wykorzystując stare XVII wieczne mury w XIX wieku w stylu neogotyckim. Na placu przykościelnym znajdował  się cmentarz ewangelicki. Najstarsze niemieckie nagrobki datują się na 1929 roku. Po wojnie chowano tam również katolików . Cmentarz przestał być używany w 1957, kiedy to utworzono nowy, przy drodze na Maszewo.

       Kościół stan obecny,fot.Mariusz Deremacki

Dziś znajduje się tutaj wiele zakładów usługowych i przemysłowych, kilka sklepów, ośrodek zdrowia, apteka, masarnia, dom dziecka, Zespół Szkół Publicznych w Mostach im. Lotników polskich oraz posterunek straży pożarnej. Na wschód od wsi znajduje się czynna żwirownia i piaskownia, jeden z kilku zakładów górniczych na terenie gminy Goleniów.

Liczba mieszkańców na przestrzeni lat:

1850 – 269 mieszkańców

1872 – 397 mieszkańców

1925 – 346 mieszkańców

2000 – 1420 mieszkańców

Mapa Mostów z 1922 roku

Źródło: wikipedia,własne

Autor: Wojciech Janda