Białuń (do 1945 Gollnowshagen)

      Wieś leży ok. 6,5 km na północ od Goleniowa, na Równinie Goleniowskiej, na skraju Puszczy Goleniowskiej, przy drodze łączącej Żółwią Błoć z Miękowem oraz linii kolejowej nr 401 (Szczecin - Świnoujście).

      Znaleziska archeologiczne na pobliskim wzgórzu potwierdzają istnienie na tym obszarze osad z okresu neolitu ludności kultury pucharów lejkowatych oraz kultury ceramiki sznurowej. Na południowym krańcu wsi odnaleziono przed wojną miecz z epoki brązu.

      Pierwsze wzmianki o tych terenach pochodzą z średniowiecza, z roku 1309, z dokumentu nadanego przez Ottona I dla miasta Goleniów, w którym daruje miastu dwie wsie: Miękowo (Monkendorp) oraz Smedeberg. Ta ostatnia wieś już nie istnieje i nie wiadomo dokładnie, gdzie się znajdowała. Przypuszczalnie są to tereny dzisiejszego Białunia. Nie ulega jednak wątpliwości, że tereny te należały w epoce średniowiecza i nowożytności do miasta Goleniowa.

      Na początku XIX w. przeprowadzane odgórnie reformy uwłaszczeniowe w państwie pruskim dotarły na tereny Goleniowa, przynosząc miastu duże korzyści ekonomiczne. Miasto otrzymało wówczas jako odszkodowanie od zależnej wsi Żółwia Błoć ok. 1200 morgów brandenburskich użytków rolnych, z których wydzieliło 26 dużych działek kolonizacyjnych i założyło w latach 1827-1828 wieś Gollnowshagen (Białuń). Powstał on na planie rzędówki z elementami ulicówki. W 1847 roku mieszkało w Białuniu dwóch kowali, dwóch cieśli, piekarz, stolarz, krawiec i stelmach, a wielu mieszkańców utrzymywało się z pracy najemnej stałej, dniówkowej ( w 1847 roku było to 24 mężczyzn i 24 kobiety) i służby w gospodarstwach ( w 1847 roku było to 1 mężczyzna i 8 kobiet). Wszyscy ówcześni mieszkańcy Białunia byli wyznania ewangelickiego i należeli do parafii w Żółwiej Błoci (Barfussdorf). W 1871 roku znajdowało się tutaj 63 domy mieszkalne. Znajdował się w Białuniu wiatrak, wyrobisko piasku i różne zakłady rzemieślnicze. W 1892 roku wieś uzyskała połączenie kolejowe z Goleniowem i Kamieniem Pomorskim.

Po wojnie przejściowo wieś nazywała się Goliszewo, później Golniszewo, a od 1947 Białuń.

       Dzisiejszy Białuń to wieś rolniczo - mieszkalna. Zabudowę w Białuniu stanowią w większości domy nowe i tylko kilka domów w Białuniu pochodzi z końca XIX i początku XX wieku (domy murowane i ryglowe). Do starszych budynków w Białuniu zalicza się dworzec kolejowy z końca XIX wieku. Po II wojnie światowej znajdowała się w Białuniu jednostka wojskowa (obecnie zlikwidowana).

Liczba mieszkańców na przestrzeni lat:

1871- 441 mieszkańców- w tym 209 mężczyzn,232 kobiety, 123 dzieci do 10 lat,278 osób powyżej 10 lat umiejących czytać i pisać,40 analfabetów

1905- 336 mieszkańców

1925- 329 mieszkańców

1939- 300 mieszkańców

2000- 323 mieszkańców

2009- 288 mieszkańców

Mapa Białunia z przed 1945 roku

Budynek stacji- stan  dzisiejszy fot.Mariusz Deremadzki

Źródło:www.wikopedia.pl,www.rugenwalde.com.,www.gemeinde.kreis-naugard.de,Dzieje Goleniowa -H.Lesiński

Sporządził: Wojciech Janda