Węgorzyce ( do 1945 Wangeritz )

Wieś położona 3 km na południowy – wschód od Osiny przy drodze powiatowej Osina - Jenikowo. Na obrzeżach miejscowości, przy drodze w kierunku Redła, zlokalizowana jest stacja redukcyjno-pomiarowa gazu, która obsługuje cała gminę. Dużą atrakcją miejscowości, szczególnie dla okolicznych wędkarzy jest, obfitujące w ryby, sztuczne rozlewisko wody powstałe na łąkach leżących na zachód od centrum miejscowości. Układ przestrzenny, lokacyjny wsi nieczytelny.

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi  z XV w.

Według danych H. Berghausa z roku 1872, Węgorzyce w swym historycznym rozwoju posiadały potrójny charakter prawno-agrarny: stanowiły dobra rycerskie, w części były też majątkiem kościelnym i w części były wsią chłopską. Część lenna przypadająca na dobra rycerskie zasiedlono w całości jeńcami węgierskimi pochodzącymi prawdopodobnie z okresu walk ks. Kaźka Wołogojskiego z Ludwikiem Węgierskim w latach 1370-1377). Do końca I połowy XV w. lenne dobra rycerskie były podzielone między trzy rody: von Eberstein’ów (panów na Nowogardzie od 1274 r.), von Knuthen’ów, von Leutzen’ów. W 1445 r. rodzina von Leutzen sprzedaje swą część dóbr Henningowi von Mildenitz (panu na Rybokartach). Rycerskie dobra lenne rodów von Knuthen i von Eberstein pozostają w ich władaniu do 1663 i 1665 r.

W 1663 r. potomkowie rodu von Midenitz rozszerzają swe włości, przejmując dobra rodu von Eberstein (w roku tym na przedstawicielu w linii męskiej – grafie Ludwiku Christopherze von Eberstein – ród ten ostatecznie wygasa). W roku 1665 rodzina von Mildenitz wykupuje pozostałe dobra rycerskie od rodu von Knuthen. Nie na długo pozostają w jednym ręku scalone dobra rycerskie Węgorzyc. Już w 1669 r., w związku z utratą Rybokartów, wraz z tymi ostatnimi. Węgorzyce przejmuje rodzina rycerska von Edling. Przeszło po stu latach, tj. w 1771 majątek Węgorzyce jest we władaniu rodziny junkierskiej – von Lettow. Prawdopodobnie w tym czasie powstaje tu zespół folwarczny. Około II połowy XIX w. rodzina von Lettow traci Rybokarty, a Węgorzyce stają się siedzibą bocznej linii tego rodu – rodziny Lettow-Vorbeck. W latach 70-tych XIX w., będący w jej posiadaniu folwark liczył około 2400 Mg (600 ha).

Według źródeł spisowych własności ziemskich z lat 1905, 1914, 1920 i 1929 ostatnią właścicielką węgorzyckiego majątku była Agnes von Lettow-Vorbeck. Inne źródło, z 1939 r. wymienia, jako ostatniego właściciela, córkę Agnes von Lettow-Vorbeck – Elizę von Bismarck.

W połowie XIX w. wieś uległa podziałowi na dwie części – folwarczną i chłopską. We wsi chłopskiej znajdowało się wtedy 6 gospodarstw rolnych. Całą ówczesna społeczność wsi była protestancka. Znajdujący się obecnie w całkowitej ruinie kościół granitowo-ceglany zbudowano w II połowie XV w.

fot. Pałac w Węgorzycach w okresie przewojennym

fot . Pałac i kościół w Węgorzycach przed 1945 rokiem , zdjęcia udostępnione przez Panią Natalię Berlińską

Od połowy marca 1945 r. folwark zajęło i zagospodarowywało wojsko polskie, następnie został przejęty przez Państwowe Nieruchomości Ziemskie. Budynek pałacowy uległ zniszczeniu podczas działań wojennych w roku 1945, a jego ruiny usunięto na przełomie lat 50-tych i 60-tych.

Majątek po PNZ przejęło w 1949 r. samodzielne, Państwowe Gospodarstwo Rolne, które w 1971 r. weszło w skład nowego Kombinatu Państwowych Gospodarstw Rolnych w Osinie.Od tego czasu nastąpił tu dynamiczny rozwój struktur majątkowych tego kombinatu, czemu towarzyszyła całkowita likwidacja miejscowych, indywidualnych gospodarstw rolnych (całą ziemię tego sektora włączono do rozłogu gruntów kombinatu). W tym czasie powstaje kilka dużych inwestycji, m.in.: ferma hodowlana bydła opasowego, silosy zbożowe, wytwórnia i mieszalnia pasz, oraz rozpoczęta budowa nowego osiedla mieszkalnego. Większość dawnej zabudowy chłopskiej i folwarcznej uległa ruinie lub rozbiórce. Zakład Rolny Węgorzyce do 1991 r. zajmował obszar ponad 1300 ha. Specjalizował się w hodowli bydła,  a w końcu lat 80-tych rozszerzył specjalizację o hodowlę trzody. Do czasu zaniechania produkcji zakład dysponował 600-stanowiskami dla bydła i ca 4000-stanowiskami dla trzody chlewnej. W gospodarstwie przemysł rolny został silnie rozbudowany, a w jego skład wchodziły : mieszalnia pasz, suszarnia zbóż, suszarnia zielonek, zespół magazynów zbożowych i suszu (ca 300 ton). Kompleks ten uzupełniały : laboratorium paszowe oraz obiekty zakładu budowlanego, tartak z magazynem tarcicy.

We wsi znajdują się ruiny kościoła z cmentarzem - Wpisany do rejestru zabytków Nr 1148

Kościół późnogotycki z końca XV w. Rozplanowany na rzucie prostokąta. Murowany z głazów narzutowych. Przebudowany w 1604 r.( wieża i dekoracja blendowa szczytu wschodniego). Zniszczony w 1945 r. Obecnie w ruinie. Percela kościelna, czworoboczna, wyznaczona murowanym ogrodzeniem ( cmentarz przykościelny). Obecnie kościół jest odbudowywany.

Znajduje się tutaj również park podworski - Wpisany do rejestru zabytków Nr 941

Założony prawdopodobnie na przełomie XVIII/XIX w., krajobrazowy, swobodny. Czytelny jest układ sieci drożnej i wodnej. Zachowany cenny starodrzew komponowany. Pałac zniszczony w 1945r., a później rozebrany.

Liczba mieszkańców na przestrzeni lat:

1843 – 257 mieszkańców

1905 – 262 mieszkańców

2008 – 224 mieszkańców

Mapa Węgorzyc przed 1945

 

Źródła: www.osina.pl,www.ostpommern.pl,własne,wikipedia

Autor: Wojciech Janda