252 lata temu.....

 Bitwa o Goleniów – 22 październik 1761 rok

W roku 1756 rozpoczęła się wojna między Wielką Brytanią, Prusami i Hanowerem ,a Francją, Austrią, Rosją ,Szwecją i Saksonią – dziś zwana wojną siedmioletnią. 

Była to pierwsza wojna o zasięgu światowym , ponieważ toczyła się w Europie, Ameryce Północnej, Azji . Polska w tej wojnie nie uczestniczyła ,choć znajdowała się w unii personalnej z Saksonią –zachowała neutralność.

Na Pomorzu Zachodnim ,działania wojenne miały dramatyczny przebieg. Przez wiele lat trwania wojny oblegany był Kołobrzeg ( Colberg).  To właśnie miedzy innymi w trakcie walk o to nadmorskie miasto  doszło do walk pod ówczesnym Gollnow. W trakcie oblężenia Colberg próbowano dostarczyć nie jednokrotnie zapasy mogące pomóc utrzymać się Kołobrzegowi. Niestety większość z nich nie docierała  do miasta.

W październiku podjęto kolejną próbę dostarczenia zaopatrzenia do Kołobrzegu. Do pierwszych walk doszło w okolicach Czarnogłowa ( Zarnglaff) w dniu 21.10.1761. W tym starciu Prusacy ponieśli porażkę i następnego dnia zaczęli wycofywać się w kierunku Goleniowa.  W nocy 21 października  dowodzący wojskami pruskimi generał von Platen zaczął odwrót spod Świętoszewa ( Schwanteshagen) skąd przez lasy w okolicy Łożnicy ( Kantreck) ustawicznie walcząc z lekkimi oddziałami rosyjskimi.

Skład wojsk von Platena:

Piechota:

- V Batalion Grenadierów pod dowództwem von Hochanberg ( 1 batalion)

-batalion grenadierów 12/29 pod dowództwem majora  K. G. von Görne

-batalion grenadierów 17/22 pod dowództwem kapitana  Kari Siitmund von Rothenburg

-pułk piechoty IR12 pod dowództwem Friedrich August von Finck ( 1 batalion)

                                                                                    Oficer piechoty pułku IR12

Kawaleria:

- pułk huzarów HR7 pod dowództwem –Paula Josepha von Małachowskiego ( 2 szwadrony)

- pułk huzarów HR5 – pod  dowództwem pułkownika  Daniel  Friedrich von Lossow ( 4 szwadrony)

                                             Huzar pułku HR5

-pułk huzarów HR6 – pod dowództwem pułkownika  Johann Paul von Werner ( 6 szwadronów)

                                                      Huzar pułku HR6

-pułk huzarów – pod dowództwem pułkownika Wilhelma Sebastiana von Belling ( 2 szwadrony)

                                                   Huzar Bellinga

-pułk dragonów DR12 pod dowództwem Friedricha Eugena - książę Wirtembergii ( 5 szwadronów)

                                                  Sztandar pułku DR12

-pułk dragonów DR9 pod dowództwem pułkownika Mikołaja  Alexandra von Pomeiske( 2 szwadrony)

                                                  Sztandar szwadronu Pomeiske DR9

-pułk dragonów DR10 pod dowództwem Fincka von Finckenstein ( 5 szwadronów)

                                                                   Sztandar szwadronu dragonów Finckenteina DR10

-pułk dragonów DR7 pod dowództwem Christopha Friedricha Stephana von Plettenberg ( 5 szwadronów)

                                                                    Sztandar szwadronu DR7 Plettenberga

W sumie połączone siły von Platena i Kleista liczyły 1861 żołnierzy piechoty,2895 żołnierzy kawalerii i 10 dział

 Około 23 z obozu wyruszyła straż przednia von Platena  V Batalion Grenadierów pod dowództwem von Hochanberg , o północy ruszyły główne tabory ,a po następnej godzinie wyruszyła straż tylna.  W trakcie wycofywania się w rejonie Miękowa (Münchendorf) , Rosjanie zaatakowali pruską straż tylną oddziałów von Platena ,które składały się z regimentu dragonów  Plenttenberg oraz z artylerii konnej. W potyczce tej Prusacy stracili około 60 żołnierzy.

Rosyjski głównodowodzący hrabia Wilim Wilimowicz Fermor, popełnił błąd ,zatrzymując się pod Glewicami ( Glewitz) ,dając  w ten sposób  czas wojskom Platena na odwrót i wydostanie się z pułapki.  Dzięki temu Platen w okolicach Goleniowa mógł się połączyć z wojskami i transportem Kleista. Prowadził on oddziały wysłane przez komendanta Szczecina – generała Beverna ,które eskortowały 2 tysiące wozów z zapasami przeznaczonymi dla Kołobrzegu. W skład  wojsk prowadzonych przez Kleista wchodziły:

- pułk huzarów HR7 pod dowództwem –Paula Josepha von Małachowskiego ( 300 ludzi/ 5 szwadronów)

                                                                                   Huzar Małachowskiego

- pułk fizylierów IR 42 – pod dowództwem Heinricha margrabiego Brandenburgii

                                                                                    Oficer fizylierów margrabiego Brandenburgii

- pułk huzarów HR5 – pod  dowództwem pułkownika  Daniel  Friedrich von Lossow ( 4 szwadrony)

- pułk huzarów bośniackich HR9 - pod  dowództwem pułkownika  Daniel  Friedrich von Lossow ( 100 husarów)

                                                        Bośniacki huzar

-artyleria polowa –pod dowództwem  kapitana  K. S. du Troffel ( artyleria lekka i haubice)

- artyleria konna  - pod dowództwem  kapitana  K. S. du Troffel

Wzmocnienia z miasta Szczecin:

-batalion rekrutów pod dowództwem von Stosch

-kompania wolnych grenadierów pod dowództwem von Hüllessem i  von Knesewitz

-batalion grenadierów pod dowództwem von Rothkirch

-prowincjonalni husarzy ( Pommeranian Landhussars) pod dowództwem von Stülpnagel and von Hohendorff( 2 szwadrony)

W 1761 roku Goleniów był średnim miasteczkiem liczącym około 1750 mieszkańców. Miasto było otoczone średniowiecznymi murami,  położone na prawym brzegu Iny ,choć po drugiej stronie rzeki rozwijała się już dzielnica Goleniowa Wyk połączona ze starym miastem jedynym mostem.

Mury miasta bronione były przez kompanię wolnych grenadierów pod dowództwem von Hüllessem i  von Knesewitz.

Po drugiej stronie Iny pułk fizylierów IR42 oraz batalion rekrutów von Stoscha ,stał na pozycjach w lesie razem z dwoma szwadronami  Pommeranian Landhussars. Ponadto pułkownik  Daniel  Friedrich von Lossow przebywał w Goleniowie wraz z pułkiem huzarów HR5 i pułkiem huzarów bośniackich HR9. Jednocześnie Prusacy wznieśli wał ziemny na drodze przed mostem.

22 października rosyjskie oddziały w składzie( łącznie siły rosyjskie liczyły około 27 tysięcy żołnierzy):

                                  Głównodowodzący oddziałów rosyjskich hrabia Wilim Wilimowicz Fermor

- 1 dywizja Fermora

Korpus Berga:

- husaria serbska – pod dowództwem pułkownika Tekely

-pułk Kozaków pod dowództwem Filopowa

- brygada piechoty Panina ( 5-6 batalionów)

- 27 dział polowych

dotarły do Goleniowa. Pierwszymi jednostkami jakie dotarły na przedmieścia, byli husarzy serbscy i kozacy Filipowa ,którzy je szybko opanowali. Następnie dołączyła do nich brygada piechoty Panina.  Około godziny 8 rano rosyjski batalion elitarnej piechoty dowodzony przez Aleksandra Wasiljewicza Suworowa( w walkach o Goleniów został ranny - późniejszy generalissimus Rosji) i wspierany przez dwa bataliony muszkieterów, zaatakował od zachodu jedną z czterech bram w murach obronnych Goleniowa – Bramę Młyńską ( dziś nieistniejąca- znajdowała się naprzeciwko dzisiejszego gimnazjum nr.1 w miejscu gdzie są schody- została zniszczona przez artylerię rosyjską w czasie ataku).

Po ciężkich walkach, w których to Rosjanie ponieśli duże straty ,zajęli oni bramę i wdarli się do miasta ,wypierając Prusaków na druga stronę rzeki. Przed przejściem Rosjan na drugą stronę rzeki powstrzymał ogień kartaczy i muszkietów. Rosjanie wstrzymali atak ,oczekując na dodatkowe bataliony aby móc wznowić ofensywę.

W międzyczasie reszta 1 dywizji Fermora dotarła na pole walki. Rosjanie ustawili swoje działa na wzgórzach po obu stronach miasta i zaczęli ostrzeliwać Prusaków. W trakcie walk zniszczony został most na Inie oraz doszczętnie spłonęło przedmieście Goleniowa – Wyk.

Wojska pruskie po wycofaniu się na drugi brzeg Iny ,umocniły swoje stanowiska i przeszły do obrony. Po zniszczeniu mostu ,głównodowodzący wojskami rosyjskimi  Fermor , próbował znaleźć inne miejsce zdatne do przekroczenia rzeki Iny ,by móc stanąć do walki z Prusakami, nad którymi to miał kilkukrotną przewagę liczebną.

      Poglądowa mapa ustawienia wojsk ,na dzisiejszym planie Goleniowa. Kolor czarny -Prusacy,czerwony - Rosjanie

Tuż przed starciem  konwój z zapasami postawiono schować w lasach za Goleniowem w kierunku Szczecina . Tabor osłaniał batalion rekrutów Stoscha i batalion grenadierów pod dowództwem von Rothkirch. Pomimo zabezpieczenia taboru ,Prusacy ponieśli jednak wśród nich straty w ilości 100 wozów.  Jej przyczyną  była panika jaka wynikła wśród cywilnych woźniców wywołana ostrzałem artyleryjskim.

W wyniku działań wojskowych pod Goleniowem , Feromor  rozpoznał pozycje Platena oraz zdobył Goleniów  i zmusił konwój,  z pomocą dla Kołobrzegu,  do powrotu do Szczecina. Dzięki skutecznej obronie na brzegach rzeki Iny ,cały konwój mógł się szczęśliwie wycofać.

W walkach o Goleniów Prusacy stracili około 10 żołnierzy i 17 było rannych. Natomiast rosyjskie raporty mówią o 60 żołnierzach osadzonych w więzieniu w Goleniowie. Rosjanie w walkach stracili około 300-500 żołnierzy.

Bitwa pod Goleniowem ,która była następstwem blokady Kołobrzegu przyczyniła się do powstrzymania dostaw do tego miasta. Twierdza Kołobrzeg poddała się 16 grudnia 1761 roku. Rosjanie opuścili Kołobrzeg  9 sierpnia 1762 roku po podpisaniu pokoju z Prusami.

 

Wojna siedmioletnia zakończyła się 15 lutego 1763 podpisaniem pokoju w Hubertusburgu ( Saksonia). W czasie siedmioletnich działań wojennych zginęło od 900 000 do 1 400 000 ludzi.

Źródło:

www.wikipedia.pl, Gieraths, G.:”Die Kampfhandlungen der Brandenburgische-preussischen Armee” ,H.Lesiński-“Dzieje Goleniowa”, www.kronoskaf.com, Menzel, Adolph von,” Die Armee Friedricha des Großen w Ihrer Uniformierung” , Richard Knötel „Uniformkunde”

Autor: Wojciech Janda